| ارزیابی بلوغ هوش مصنوعی در سازمان‌ها: مروری نظام‌مند بر مدل‌ها، سنجه‌ها و روش‌های ارزیابی |
| کد مقاله : 1069-MMAI |
| نویسندگان |
|
مهدی محمدیان * عضو علمی گروه مهندسی کامپیوتر، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران |
| چکیده مقاله |
| ارزیابی بلوغ هوش مصنوعی در سازمان‌ها نقشی کلیدی در هدایت سرمایه‌گذاری‌های راهبردی، توسعه قابلیت‌ها و بهبود حکمرانی ایفا می‌کند. ادبیات کنونی فاقد سنتزی جامع از چارچوب‌ها و روش‌های ارزیابی فعلی است. این مطالعه با انجام مروری نظام‌مند بر منابع علمی منتشرشده در فاصله سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۵، تلاش دارد این خلأ را برطرف کند. در این راستا، مدل‌های ارزیابی بلوغ هوش مصنوعی بر اساس چهار بُعد اصلی طبقه‌بندی شده‌اند: مرحله‌محور در برابر پیوسته، توصیفی در برابر تجویزی، فناورمحور در برابر فرایندمحور، و خاص‌دامنه در برابر عام. همچنین، چارچوب‌های شاخص از منظر سطوح بلوغ، ابعاد تحت پوشش و دقت روش‌شناختی با یکدیگر مقایسه شده‌اند. تحلیل صورت‌گرفته میان سنجه‌های کمی (مانند نمرات آمادگی، تعداد پیاده‌سازی‌ها و شاخص‌های عملکردی) و سنجه‌های کیفی (نظیر ارزیابی‌های مبتنی بر پرسشنامه و نظرات خبرگان) تمایز قائل شده و ابزارهای رایج در این زمینه همچون پرسشنامه‌های ساختاریافته، روبریک‌های بلوغ، داشبوردهای تحلیلی و ابزارهای تحلیل خودکار را مورد بررسی قرار داده است. در این مطالعه، الگوهای رایج (به‌ویژه ساختارهای پنج‌مرحله‌ای و ظهور کارت‌های امتیازی پیوسته)، روندهای نوظهور (نظیر ادغام ابعاد اخلاقی و بهره‌گیری از روش‌های چابک) و چالش‌های ماندگار همچون ناسازگاری‌های مفهومی، ضعف در اعتبارسنجی تجربی و موانع سازمانی مرتبط با کیفیت داده و مدیریت تغییر شناسایی شده‌اند. این مرور با ارائه یک نظام‌واره یکپارچه از مدل‌های بلوغ هوش مصنوعی، راهنمایی عملی برای انتخاب و پیاده‌سازی این مدل‌ها فراهم می‌آورد و در نهایت، دستورکار پژوهشی آینده‌محوری را پیشنهاد می‌دهد که بر لزوم توسعه چارچوب‌های استاندارد، ابزارهای ارزیابی بلادرنگ و مطالعات میان‌رشته‌ای و نتیجه‌محور تاکید دارد. |
| کلیدواژه ها |
| مدل بلوغ هوش مصنوعی، ارزیابی بلوغ ، قابلیت‌های سازمانی در حوزه هوش مصنوعی، چارچوب‌های بلوغ، حکمرانی هوش مصنوعی |
| وضعیت: پذیرفته شده مشروط برای ارائه به صورت پوستر |